Μάριος Χατζηπροκοπίου.
Η Αόρατη Φλώρινα: Περπατώντας στα αμνημόνευτα μνημεία της πόλης.
Η αρχαιολόγος Ελπινίκη Ναούμ μας πρότεινε έναν περίπατο ρηξικέλευθο: μια ξενάγηση στο αόρατο παρελθόν της πόλης. Ασήμαντη σχετικά κατά τους βυζαντινούς χρόνους, πόλη-πέρασμα προς το γειτονικό Μοναστήρι, η Φλώρινα δεν έχει να επιδείξει επιβλητικές εκκλησίες ή άλλα απομεινάρια της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αντίθετα, στην οθωμανική περίοδο, η πόλη γεμίζει μουσουλμανικά τεμένη, μεντρεσέδες (ιεροδιδασκαλεία) και χαμάμ. Από τα εφτά συνολικά τζαμιά που δέσποζαν στο κέντρο της, δεν έχουν απομείνει παρά τα θεμέλια ενός μιναρέ –αυτή η στρατηγική της κατεδάφισης φέρνει στο νου και άλλους τόπους με έντονη οθωμανική κληρονομιά όπως η Θεσσαλονίκη, μα στη Φλώρινα παίρνει ολοκληρωτικό χαρακτήρα. Μετά την προσάρτηση της πόλης στο ελληνικό κράτος και ακόμη περισσότερο μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών και τη μαζική έξοδο των Μουσουλμάνων κατοίκων, η τοπική εξουσία έκρινε σκόπιμο να εξαφανίσει πλήρως ό,τι μπορεί να θύμιζε το ισλαμικό παρελθόν. Λιγότερο συνδεδεμένα με τη θρησκεία, τα οθωμανικά λουτρά σώζονται ακόμη, αν και σε κακή κατάσταση (με δρομολογημένο το σχέδιο αναστήλωσής τους), έχοντας πέσει σε αχρηστία μόλις μερικές δεκαετίες πριν.
Υφαίνοντας μια διαδρομή σε αυτά τα αμνημόνευτα μνημεία που γκρεμίστηκαν και αποσιωπώνται, η Ναούμ μας ξενάγησε ταυτόχρονα σε ένα καίριο ζήτημα διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς, καλώντας μας να αναρωτηθούμε τι θεωρείται άξιο φροντίδας, συντήρησης και ανάδειξης, αλλά και πώς μια πόλη επινοεί τη φυσιογνωμία της επιλέγοντας τις ψηφίδες που τη συνθέτουν –έστω και διά του αφανισμού τους. Χαρτογραφώντας μέσα από το περπάτημα την αόρατη πόλη, μάθαμε να διαβάζουμε πέρα από το προφανές, να συγκολλούμε χαμένα κομμάτια παζλ –ιστορικές φωτογραφίες της– με αγνώριστα σήμερα σημεία, αλλά και να διερωτηθούμε ως προς την ίδια τη διαδικασία της ξενάγησης: όχι πλέον μια παράθεση πληροφοριών προς εποπτεία υπαρκτών τεκμηρίων, αλλά η ενσώματη συνειδητοποίηση της ιστορίας πίσω από τα τεκμήρια και πίσω από την ύπαρξη, ή την ανυπαρξία τους. Ή αλλιώς: το να νιώθεις στο πέλμα τη σκόνη του χρόνου και των μαχών του.
Comments