«Θυμάμαι την πρώτη φορά που βρέθηκα στο Βερολίνο, πήγα σε ένα καφενείο στον κεντρικό δρόμο να πιω έναν καφέ, ήπια τον καφέ μου και την ώρα που τον πλήρωνα στο γκαρσόνι τού είπα: «Έχετε πάλι μια ωραία πόλη». Το Βερολίνο είχε αρχίσει να συγκροτείται, να χτίζεται ξανά από τα θεμέλια. Το γκαρσόνι του καφέ μου είπε: «Αυτό θα γίνει πάλι ένα ωραίο ερείπιο». Ο άνθρωπος δεν μιλούσε ειδικά, ανεκδοτικά, αλλά εξέφραζε τον ρυθμό του ίδιου του χρόνου. Ακριβώς αυτό είναι η ιστορία. Ο ρυθμός του χρόνου».
Κώστας Αξελός.
Η μάχη της Φλώρινας, 12 Φεβρουαρίου 1949, ήταν ίσως η σκληρότερη μάχη που διεξήχθη στα τέσσερα χρόνια της διάρκειας του εμφυλίου πολέμου. Μετά την μάχη - καθοριστική για την εξέλιξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων των αντιμαχομένων- και κατά την τελευταία φάση του εμφυλίου πολέμου, ο Νομός της Φλώρινας υπήρξε το σκληρότερο πεδίο των αντιπαραθέσεων. Δέχτηκε στο σώμα του όλο το μένος της διαμάχης, με τεράστιο κόστος σε όλα τα επίπεδα για τους κατοίκους και τη φυσιογνωμία του Νομού. Από εκείνη τη Φλώρινα του εμφυλίου, θα ψηλαφισθεί για μας η έννοια του τραγικού. Αυτού που εντός του εναντιοδρομούν ολοκληρωτικά τα ανθρώπινα όντα και οδηγούνται στον αφανισμό. Το τραγικό μορφοποιεί τον τόπο στον οποίο ξεδιπλώνεται το δαιδαλώδες του ιερού και του νοήματος που του προσδίδεται κάθε φορά, στο χωροχρονικό συνεχές, μέσα στην κοσμική δίνη. Από τους παμπάλαιους χρόνους, η ανθρώπινη περι-πλάνηση, νοηματοδοτεί κάτι από την φύση και την ουσία του ανθρώπου. Από τόπο σε τόπο και από χρόνο σε χρόνο ο περιπλανώμενος και η περιπλάνηση του, εντοπίζουν τη διαμονή τους στο τραγικό, έτσι όπως το συνέλαβε και το ολοκλήρωσε ο πέμπτος Ελληνικός αιώνας. Τα γεγονότα που θα μας απασχολήσουν, στο αφηγηματικό επίπεδο, εξελίσσονται στην Φλώρινα του εμφυλίου, στα μέσα του 20ου αιώνα και συναντούν με αφορμή την εμφύλια διαμάχη, την Αντιγόνη του Σοφοκλή. Μια χρονική απόσταση περίπου εικοσιπέντε αιώνων. Ο άνθρωπος αδυνατεί να αντιληφθεί την κοσμική ολότητα, ζει περι-πλανώμενος αντλώντας ρυθμό, όχι από την ολότητα αλλά από την έλλειψη της και τα αποσπάσματα της. Όντας ό ίδιος απόσπασμα του κόσμου προσπαθεί να ενταχθεί στην ενότητά του. Το παιχνίδι που τον συνθέτει και τον ενεργοποιεί, είναι το κοσμικό παιχνίδι, που πάντα τον αφήνει ανικανοποίητο. Σμιλεμένος στο όριο του κοσμικού καλουπιού και βιώνοντας αυτήν την αρνητικότητα διαχρονικά, επιθυμεί και επιζητεί παράλληλα, το κέντρο, τη συναίνεση και συμφιλίωση με το κοσμικό. Θεμελιωμένος από την ανάγκη στο λαβύρινθο της Ιστορίας, την οποία αδυνατεί να ορίσει, αντίθετα, μοιάζει αυτή να τον καθορίζει και να τον κατευθύνει, ώσπου τελικά γίνεται η ίδια η μοίρα του. Αν και ο άνθρωπος εξάντλησε όλους τους ρόλους του, στο κοσμικό παιχνίδι και εντός της Ιστορίας -«...Γιατί ο άνθρωπος τελείωσε! ο άνθρωπος έπαιξε όλους τους ρόλους!»- γράφει ο Ρεμπώ στο ποίημά του «Ήλιος και σάρκα», ο πανδαμάτορας χρόνος μέσα από τις ρυθμικές κινήσεις των αιώνων και των χιλιετιών, του δωρίζει την επανάληψη του παιχνιδιού, μέσα από το δικό του παιχνίδι της επανάληψης. Όλα αυτά εξελίσσονται στη διάρκεια της αέναης ρυθμικότητας του κόσμου, και προσφέρονται στα ανθρώπινα όντα ως συνάντηση και συμφιλίωση και ταυτόχρονα ως διένεξη-απομάκρυνση, με και από το κοσμικό.
Η διαδρομή που έχει επιλεγεί στα πλαίσια του «_local», μέρος της σειράς γεγονότων: «Performance now v.6: Επιτελεστικές μεθοδολογίες και αστικό τοπίο», θα εξελιχθεί σε ένα ορεινό τοπίο, σε μια κοινότητα, που η ορθρινή αρχιτεκτονική της μορφή, τώρα ψηλαφείτε μέσα στα ερείπια. Ο άνθρωπος, στην περι-πλάνησή του, καταλήγει τελικά ανέστιος. Στην περίπτωσή μας τα πραγματικά αίτια της ανεστιότητας, είναι αποτέλεσμα της βίας που γέννησε η εμφύλια διαμάχη. Η αποσπασματικότητα των ερειπίων μέσα από τη φθορά, αγωνίζεται να συγκροτήσει κάτι από το αρχικό αρχιτεκτονικό σύνολο στην ακμή του. Αρχιτεκτονικά θραύσματα, φορτισμένα με μνήμες από τα ίχνη αυτών των γεγονότων της εμφύλιας σύγκρουσης, αφηγούνται ουσιαστικά την ίδια την ερείπωση. Ο ερειπιώνας ως τόπος περιέχει και αναδεικνύει κάτι από την έννοια του τραγικού. Κάτι που γεννήθηκε και ολοκληρώθηκε αναζητά τον τόπο του, ανάμεσα στο πρωταρχικά ολοκληρωμένο αρχιτεκτόνημα και το χώρο του αποσπασματικού, ως το ερείπιο του. Το ορθρινό συναντά το εσπερινό, στην ρυθμική χρονική ενότητα του συνεχούς κοσμικού. Η αφήγηση αναπτύσσεται στο ιστορικό και χρονικό της πλαίσιο των τελευταίων ημερών του εμφυλίου στην Φλώρινα. Εκεί και εντός του πλαισίου της αφήγησης μπορεί κανείς να συνδέσει -χωρίς απαραίτητα να ταυτίσει- τα πρόσωπα του μύθου των Λαβδακιδών, με τα κεντρικά πρόσωπα της αφήγησης, όπως τα συναντά κανείς στην τραγωδία του Σοφοκλή, Αντιγόνη. Παράλληλα και μέσα από την ανάνηψη των ερειπίων του Ιερού Ναού της Αγίας Τριάδος στο κέντρο του παλιού οικισμού της Δροσοπηγής μπορεί κανείς να οδηγηθεί σε μια απρόσμενη συνάντηση - πιο κοντά στο μέτρο της περιπλάνησης και του τραγικού που χαρακτηρίζει την εποχής μας- όπως αυτό αναδύεται ποιητικά, από τελευταίο πλάνο της κινηματογραφικής ταινίας, Νοσταλγία, του Αντρέι Ταρκόφσκι.
Comments